Filosoof op de Arbeidsmarkt – Sofie Lakmaker

Ik ken Sofie Lakmaker van de bachelor filosofie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), maar het is al een aantal jaar geleden dat ik haar voor het laatst heb gezien. Ik ontmoet haar op het terras van literair café de Engelbewaarder, tegenover het Bushuis, één van de UvA-gebouwen in de binnenstad. Ondanks het vieze weer is het druk. We zitten op een uitbreiding van het terras, een vlot op het water. De tafel staat nogal scheef, en ik ben steeds bang mijn telefoon – die het interview opneemt – in het water te laten vallen.

Sofie heeft gepubliceerd in de eerste Sampler, een bundel van uitgeverij Das Mag met verhalen van aanstormend schrijftalent. Ze schrijft columns voor De Groene Amsterdammer en in februari komt – volgens bol.com – haar eerste roman uit, ook bij Das Mag. Die roman zal dezelfde naam dragen als haar verhaal in de Sampler: ‘De geschiedenis van mijn seksualiteit’.

Dit verhaal is een persoonlijke vertelling over seksuele en romantische ervaringen en ontwikkelingen. Het werd voluit geprezen, onder anderen door recensent Lodewijk Verduin, die het verhaal als volgt beschreef: “Haar relaas, dat schommelt tussen maatschappijkritiek en emotionele bekentenis, is rommelig, rauw, teder en ontzettend grappig geschreven.” Daarnaast bakt Sofie pizza’s bij Pizzabakkers.

Wij kennen elkaar van de bachelor filosofie aan de UvA, maar ik las dat je eerst Russisch en toen Literatuurwetenschap hebt gestudeerd, voor je aan filosofie begon. Hoe ben je uiteindelijk bij filosofie terecht gekomen?
“Om eerlijk te zijn dacht ik dat ik te dom was voor filosofie. Uit nood ben ik toen dus Russisch gaan studeren om vertaler te worden. In mijn tweede jaar kwam ik er echter achter dat het met iedereens intelligentie wel meeviel – bij Russisch net zo goed als bij filosofie – maar dat ze zich bij filosofie met iets prikkelendere vragen bezighouden. Met een omweg via Literatuurwetenschap ben ik toen uiteindelijk toch bij filosofie terecht gekomen. Bij mijn eerste vak dacht ik: ‘ja maar dít is gewoon wat ik wil’. Ik ben er nog steeds blij mee dat ik toen die keuze heb gemaakt.”

Dus daar ben je toen uiteindelijk mee doorgegaan?
“Ja, ik heb mijn bachelor afgemaakt en ben ook aan een master begonnen. Maar tijdens mijn master had ik al getekend bij Das Mag, en ik vond het moeilijk te bolwerken omdat filosofie in feite hetzelfde soort werk is: nadenken en schrijven. Daarnaast vond ik het ook een beetje een belediging naar filosofie, om die master enkel te doen in een poging structuur aan mijn leven te geven. Na een maand ben ik dan ook gestopt met die master. Als ik daar ooit weer aan begin, wil ik een research master doen en er dan vol voor gaan.”

“De geschiedenis van mijn seksualiteit – luidt: dat ik altijd op zoek ben geweest naar iemand die de deuren en ramen zou sluiten, zou zeggen: & nu is het goed. Meer concreet viel ik eerst op mannen en toen op vrouwen, natuurlijk altijd al op vrouwen, op Muriël de roodharige bijlesdocente met de lange benen, op wie niet, maar ik hield mijn ogen of iets anders erg cruciaals ongeopend. Dat doet ook eigenlijk weinig ter zake.”

Fragment uit De geschiedenis van mijn seksualiteit

Je zegt dat je toen al getekend had bij Das Mag. Ik weet dat je een schrijfkamp hebt gedaan van Das Mag. Is dat hoe je bij hen terecht bent gekomen?
“Ik wist al langer dat dat schrijfkamp bestond, en ik was al heel lang met schrijven bezig. Ik wist ook al lang dat het kamp me op het lijf geschreven was, en juist daarom kreeg ik er de zenuwen van. Je moet door een selectieprocedure heen om überhaupt mee te mogen, en ik dacht: stel het strandt daar al – herstel ik daar dan nog van? Dus dat heb ik nog best een tijd voor me uitgeschoven, maar toen heb ik op een soirée gedichten voorgedragen en niet lang daarna heb ik een verhaal opgestuurd naar Das Mag. Dat kamp was echt heel goed.”

Hoe moet ik me dit kamp voorstellen? Duurde dit één week? Hoe veel mensen waren er?
“Het duurt 10 dagen en het is in een herberg in het Vlaamse gedeelte van Limburg. Het is een soort hel, maar ook wel weer fijn. Je werkt toe naar een kort verhaal en iedere ochtend moet je je intekenen bij iemand die je feedback geeft. Je wordt op zo’n kamp in het diepe gegooid, maar het is beter dan dat je zelf gaat zitten malen. Wat je eigen hoofd jezelf aan weet te doen is vrijwel altijd erger dan wat de realiteit te bieden heeft. Wat me opviel: het was doodeng, maar ik had eigenlijk geen last van echte angsten.”

Ik kan me ook voorstellen dat je na 10 dagen best gek wordt van al die mensen om je heen. Of ben je een groepsmens?
“Nee, ik ben eigenlijk best wel slecht in groepen. Maar ik heb er één vriend gemaakt, en ik heb zelfs nog getongd. Op de bonte avond heb ik mijn slag geslagen.”

En hebben ze op dat schrijfkamp dan mensen gescout voor de Sampler? Of zijn er ook nog andere mensen in de Sampler gekomen?
“Er zijn twee mensen van dat kamp toen in de Sampler gekomen. Sarah Arnolds, die nu ook een contract heeft bij Das Mag, en ik. Maar ja, het is een soort scoutingkamp à la Ajax. Das Mag maakt een hele duidelijke beweging toe naar jonge schrijvers. Dus ze hebben me gevraagd, waarop ik natuurlijk ja zei. Wel dacht ik opeens: ‘Nu moet ik zakelijk zijn.’ Dus ik heb toen laten weten dat ik niet akkoord ging met het bedrag.”

“Toen ik thuiskwam heb ik Alles is Liefde aangezet en heel geconcentreerd gekeken. Later ben ik in bed gaan liggen, en heb ik kort nagedacht over het gegeven dat het einde geen einde kent. Maar ik word altijd zo misselijk van die gedachte, niet van walging maar door de diepte. Vervolgens ben ik in slaap gevallen, want op mijn tiende had ik dit soort ideeën ook al en toen heb ik met mezelf afgesproken er alleen op zonnige momenten aan te mogen denken.”

Fragment uit De geschiedenis van mijn seksualiteit

Heb je toen echt gezegd: ik wil meer?
“Ja, ik liep een klein beetje vooruit op mijn onderhandelingspositie, en ik heb ook niet meer gekregen. Ze zeiden: ‘Als het een bestseller wordt, ben je de eerste die de royalty’s krijgt.’”

En nu mag je debuteren bij dezelfde uitgever. Hoe is dat gegaan?
“Al voor de Sampler werd gepubliceerd, hadden ze me een boekcontract aangeboden. Dit werd vervolgens wel een woelig proces. Ik moest mijn bachelorscriptie voor filosofie schrijven en Sampler kwam uit. Ik had voor Sampler een verhaal van 5.000 woorden geschreven, maar nu moest ik ineens een boek schrijven van 50.000 woorden. Je krijgt ook heel veel vrijheid, wat ik ingewikkeld vond, want ik schreef in het begin alle kanten op.”

Het was wel vanaf het begin het idee dat het een vervolg of uitbreiding van je verhaal in de Sampler zou worden toch? Dat korte verhaal heette ‘De geschiedenis van mijn seksualiteit’ en zo gaat je roman ook heten.
“Ja, ik had eigenlijk drie ideeën: een uitbreiding van dat verhaal, een boek over voetbal of een fragmentarisch en ontoegankelijk boek. Ik wil ze alle drie gaan schrijven, in deze volgorde ook.”

Je hebt al een vijfjarenplan zo te horen. Hoe ver ben je met schrijven inmiddels?
“De aanloop heeft lang geduurd, maar ik ben nu een halfjaar aan het schrijven en over een maand is de eerste versie af.”

Dat is mooi, want het staat al op bol.com. In februari komt het uit.
“Oh echt? Tering. Dat wist ik helemaal niet, fijn dat je me hierop attendeert. Gelukkig voel ik weinig tot geen verantwoordelijkheden richting bol.com.”

Verder schrijf je ook nog voor De Groene Amsterdammer, hoe ben je daar terecht gekomen?
“Naar aanleiding van de Sampler werd ik gevraagd op Crossing Border, een literair festival in Den Haag. Toen heeft De Groene me gevraagd of ik iets wilde schrijven. Het mocht daarover gaan óf over schrijven óf over Den Haag. Toen heb ik iets over Den Haag geschreven, waar ik ooit voor een cateringbedrijf op een chic diner Jan-Peter Balkenende heb bediend. Ze waren enthousiast over die column, en hebben me gevraagd of ik op vaste basis iets voor ze wilde schrijven. Dat doe ik nu één keer per maand.”

Deze rubriek gaat over filosofen op de arbeidsmarkt. Zie jij nog filosofie terug in wat je nu doet?
“Voor zover ik pizza’s bak niet, maar ik denk wel dat – en dit is een beetje een open deur – filosofie mijn hoofd heeft opengebroken, waardoor dat hoofd nu een stukje beter werkt. Ik heb wel het gevoel dat ik daar tijdens het schrijven ook profijt van heb, dat dat bevragende wel goed is.”

“Toen het al uit was maar hij zich nog niet tegen me had gekeerd, dronken we een keer koffie en vertelde hij me dat ik nu alsnog de bulldike was geworden waar we vroeger zo om konden lachen. Ik kreeg toen bijna geen lucht meer, want voor degenen onder jullie die nog nooit zijn gereduceerd tot een cultureel stereotype: zo voelt het, alsof je een keiharde stomp in je maag krijgt en eventjes bijna stikt. Het vervelende is dat je door gebrek aan lucht een tijdlang niet kan nadenken en daarom altijd weer hetzelfde doet: glimlachen.”

Fragment uit De geschiedenis van mijn seksualiteit

Dus door filosofie heb je een bepaalde houding aan leren nemen?
“Ja, ik denk ook dat filosofie me geleerd heeft dat het niet per se heel tof is om je gelijk te halen. Ik heb altijd meer sympathie gevoeld voor filosofen zoals Foucault, die kijken hoe het mis is gegaan, en niet per se zelf met een positieve formulering komen van hoe het dan wel moet. Met schrijven heb ik dat ook: ik vertel het liefst over vergissingen.”

De titel van je verhaal en toekomstige roman verwijst, neem ik aan, naar Foucault. Klopt dat? Hoe zie je zelf de relatie tussen zijn filosofie en jouw verhaal?
“‘De geschiedenis van de seksualiteit’ van Foucault heeft – voor zover ik het heb begrepen – als hoofdgedachte dat seksualiteit in onze samenleving datgene is waar alles uiteindelijk op neerkomt, het ‘verborgen’ hoofdmotief achter alle handelingen. Het leek mij leuk om dat als titel te kiezen, omdat mijn ‘geschiedenis’ aan de ene kant volkomen bevestigt hoeveel leunt op een ‘aangename’ beleving van je seksualiteit. Aan de andere kant geloof ik dat mijn ‘ongeluk’, als gevolg van het jezelf aanpassen aan een soort heteroseksuele standaard, natuurlijk niet zou hebben bestaan als we überhaupt een meer vrije opvatting zouden hebben gehad van seksualiteit. Dus mijn geschiedenis ‘past’ in een conventionele opvatting van seksualiteit – zo van: ‘Oh ze was ongelukkig toen ze lang blond haar had, maar toen ging ze naar de Trut (een alternatieve, niet-commerciële homodiscotheek in Amsterdam, red.) en bleek ze lesbisch en was alles een stuk beter’ – maar ik berouw dat dat mijn geschiedenis is, omdat het een gevolg is van zulke starre en vastgepinde opvattingen over identiteit.”

Ik heb in een interview gelezen dat schrijven eng is voor je, ik was wel benieuwd waardoor je denkt dat dat komt. Of heb je dat niet meer?
“Jawel. Het gevoel dat je met schrijven alle kanten op kan, werkt voor mij op een gegeven moment verlammend. Ik schrijf heel persoonlijk, maar dat is geloof ik niet de angst. Eigenlijk is het enige waar ik bang voor ben, dat het niet goed zou zijn.”

Had je dit ook met het schrijven van papers voor filosofie?
“Ja, maar de eisen die ik aan mezelf stelde waren daar wel minder hoog.”

Stelde je daar minder hoge eisen aan jezelf omdat je het belangrijker vindt om goed te zijn in schrijven? Omdat je al bedacht had dat schrijven ‘jouw ding’ is?
“Ja, maar bij filosofie krijg je best heldere richtlijnen, dus dan vergeef ik het mezelf sneller als het niet goed is. Dan kan ik denken: nou ja, het wás ook een kut vak.

Ik wilde je eigenlijk nog vragen: Hoe wil je verder? Je noemde al welke twee boeken je wil gaan schrijven na je debuut.
“Ja, en ik hoop ook voor De Groene door te gaan. Ik hoop dat mijn column op een gegeven moment fysiek wordt uitgegeven, en niet alleen online. En ik wil heel graag over films schrijven voor De Groene. Dat zijn mijn doelstellingen voor na dit boek. Verder ben ik redelijk overtuigd van het voetbalboek, en wat ik dan eigenlijk wil doen is een master filosofie, waarna ik het ingewikkelde boek schrijf.”

De onderzoeksmaster dus?
“Ja, maar niet aan de UvA. Ergens anders, misschien in Berlijn, dat lijkt me leuk. Omdat ik een heel ingewikkeld boek moet schrijven, moet ik eerst heel slim worden.”

Wil je die master dan alleen doen vanwege Het Ontoegankelijke Boek?
“Nee, het lijkt me hoe dan ook heel leuk om alsnog een master filosofie te doen. Ik vind filosofie wel een gezond iets en ik zou me graag echt verdiepen in Foucault en Butler.”

En dan uiteindelijk je geld verdienen bij De Groene?
“Ja, nou ja, geld verdienen bij De Groene… Maar dat moet je misschien maar niet opschrijven.”

Voorlopig blijft Sofie dus naast het schrijven van romans en columns, ook nog gewoon pizza’s bakken.